DÜNYA GÖNÜLLÜ YANGIN RİSK ANALİZ MODELİ (DGYRAM)
Şekil 1: World Wildfire Risk Map
Küresel iklim değişikliği ve kuraklık nedeniyle artabilecek orman yangınlarını ve bu bölgelerde yaşayan insanları ve doğayı daha etkin şekilde koruyabilmek için hazırlanan bu çalışma tehdit altındaki ülkelerde yeni ekonomik kayıpları önleyerek kaynaklar farkındalıklar oluşturabilecektir. Bölgesel ve ülkesel düzeyde orman yangınlarını önleme ve savunma konusunda koordinasyon merkezlerinin fonksiyonlarını da desteklemektedir.
Modelin birincil amacı milyonlarca dolar ekonomik kayıplara ve büyük tazminatlara neden olan kırsal alan yangın mücadele masraflarını en kısa sürede en az seviyelere indirerek, insanlık ve doğa için yeni ekonomik kaynaklar oluşturabilmektir.
Mevcut yangın davranış modellerinden farklı olarak, yangın çıkış nedenleri ve başlama noktalarına odaklanan ve benzer özellikler taşıyan potansiyel riskli alanlardaki sabit riskleri göstermeye amaçlamaktadır. Fiziki olarak mevcut sabit risklerin önceden tespit edilerek erken müdahale noktaları belirlemek suretiyle yangınların büyümeden önlenmesi ilkesine göre hareket etmektedir. Yeni stratejiler sunarak odak noktasını yangın öncesi hazırlıklara ve tarımsal üretim açısından önemli bölgeleri işaret etmektedir.
Coğrafi bilgi sistemleri ile oluşturulan bu haritalarda -yangın sezonu öncesinde- kara ve hava savunma ekiplerinin en optimum konuşlanma yerleri önerilmeye çalışılmıştır.
Model gelecekte oluşabilecek yangınlarda can ve mal kayıplarını en düşük seviyelerde tutarak dünya ekonomisine olumlu katkılar sağlayabilecektir.
Dünya Gönüllü Yangın Risk Modelinde Değerlendirilen Kriterler
‘ Yerel Yönetimler Askeri Birlikler ve Sivil Toplum Örgütleri İçin Kırsal Alan Yangınlarında Aktif Savunma Stratejileri’ temel esasları çerçevesinde; dünya genelinde kırsal alan yangınlarına hassas arazilerde mevcut fiziki sabit yangın riskleri ile küresel iklim değişimleri birlikte analiz edilerek- yangınlar çıkmadan önce gerekli tedbirler alınabilsin için- bu kriterler belirlenmiştir.
Faktör ağırlıklarının belirlenmesinde ANP (Analitik hiyerarşi yöntemi) kullanılmıştır. Orman yangını gerçekleşmiş bölgelerdeki ana risk faktörleri ve müdahale etkinlik kısıtları birlikte değerlendirilerek, ikili karşılaştırmalar neticesinde tüm faktörler puanlandırılmıştır. Model halka açık kaynaklardan temin edilen dünya verileri ile (3) toplam 9 farklı kriteri farklı derecelerde gruplandırılarak kombine edilmiş ve 1km*1km :1 Km2 lik piksel boyutlarında alan analizi yapabilmiştir. 
|
|
Kriter Adı |
Ağırlık (%) |
|
1 |
Enerji Nakil Hatları ve Yollara Yakınlık |
19 |
|
2 |
Tarım +Orman+Yerleşim Arakesitleri |
17 |
|
3 |
Geçmiş Yangın Kriminalojisi |
9 |
|
4 |
Bölgede Yaşayan Etkili Nüfus |
12 |
|
5 |
Rüzgar Şiddeti |
12 |
|
6 |
Yıllık Ortalama Sıcaklık |
7 |
|
7 |
Bitki Örtüsü Tipi (Orman+Maki) |
10 |
|
8 |
Arazinin Yüksekliği (Rakım) |
4 |
|
9 |
Operasyonel Uzaklık (Yerleşim Merkezleri+İtfaiye+İlk Müdahale Ekip) |
10 |
Sonuç
Model sadece ormanlık bölgelere değil yaban hayatı yaşama alanı sulak alanlar, milli parklar ve en önemlisi gıda için tarımsal üretim yapılan büyük tarım alanlarının da itfaiye birimlerinin dikkatine sunmuş ve söz konusu bölgelere de en az ormanlık alanlar kadar önem ve risk vermiştir.
Model çıktıları öncelikle Amerika Birleşik Devletleri , Kanada , Rusya, Avustralya, İspanya, Fransa, İtalya, Yunanistan, Malezya, Endonezya, Güney Afrika, Brezilya, Şili, Arjantin, Bolivya gibi yangınlardan en çok zarar gören ülkeler tarafından kullanılabilecektir.
2025 yılından itibaren Birleşmiş Milletler Afet Riskini Azaltma Ofisi koordinasyonu ve öncülüğünde ilgili ülkelerde yangın tehlikesi altında olan riskli alanlarında yaşayan insanları ve çevreyi koruma amaçlı yeni projeler ve politikalar geliştirilebilecektir. Ayrıca merkezi Almanya’ da bulunan Küresel Yangınları İzleme Merkezinde bulunan Yangın Ekolojisi Araştırma Grubu(2) ve Moğolistan’da bulunan Bölgesel Orta Asya Yangın Yönetim Merkezleri de bu bilgiler ışığında ortak yeni işbirliği projeleri hazırlayabilecektir.
1- Disaster Risk Reductionand Head of UNDRR Palaisdes United Nations,
CH1211 Geneva 10, Switzerland ( Birleşmiş Milletler Afet Riskini Azaltma Başkanlığı )
2- The Global Fire Monitoring Center (GFMC) Fire Ecology Research Group located in Freiburg, Germany, ( Küresel Yangınları İzleme Merkezi)
3- Regional Central Asia Fire Management Resource Center (RCAFMRC) islocated in Ulaanbaatar, Mongolia ( Orta Asya Yangın Yönetim Merkezi)
Gönüllü Dünya Yangın Risk Modelinin oluşturulmasının temellerini ilk atan ve bugünlere getirmemde çok büyük katkıları olan fakülte hocalarım ve teknik ekip arkadaşlarım ;
Doğan Kantarcı, Tuncay Neyişçi, Mehmet Emin Akkaş, Gökhan Gündüzoğlu ,Yılmaz Aşkın, Murat Tutam, Ali İhsan Durmaz , Fırat Dikmen, Turgut Kurban ve tabii ki Ahmet Kargın hocalarıma minnettarım.
Hazırlayanlar :
Orman mühendisi Cemhan BUCAK ve Coğrafyacı Ahmet KARGIN
YAYINLARI
(1) BUCAK C., ‘ Yerel Yönetimler Askeri Birlikler ve Sivil Toplum Örgütleri İçin Kırsal Alan Yangınlarında Aktif Savunma Stratejileri El Kitabı ( Handbook of Active Defense Strategies in Rural Area Fires For Local Administrations, Military Troops and Non-Governmental Organizations ) İzmir-Türkiye 2022 (https://www.ormanyanginionleme.com/uploads/pdfcatalog/stk-icin-aktif-savunma-stratejileri-el-kitabi-65-soru-turkce.pdf)
(2) AKKAŞ E., BUCAK C., BOZA Z., ERONAT H., BEKERECİ A.,ERKAN A.,CEBECİ C., ‘Büyük Orman Yangınlarının Meteorolojik Veriler Işığında İncelenmesi’ Ege Ormancılık Araştırma Müdürlüğü Teknik Bülteni No:36 ISSN 1300-9508 Bakanlık Yayın No: 333 Müdürlük yayın No: 48 2008
(3) https://www.google.com/intl/tr/earth/
https://www.globalforestwatch.org/map
https://www.openstreetmap.org/
https://jeodpp.jrc.ec.europa.eu/ftp/jrc-opendata/GHSL/GHS_POP_GPW4_GLOBE_R2015A/GHS_POP_GPW41975_GLOBE_R2015A_54009_250/V1-0/
https://globalwindatlas.info/area
